1. กลไก JBC คืออะไร

   1.1 เมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2543 ไทยกับกัมพูชาได้ลงนามบันทึกความเข้าใจ (Memorandum of Understanding - MOU) ว่าด้วยการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบก ซึ่งเป็นสนธิสัญญา และเป็นกรอบทางกฎหมายในการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนระหว่างกันให้มีความชัดเจนยิ่งขึ้น โดยยังคงให้เป็นไปตามผลการปักปันและหลักฐานการกำหนดแนวเขตแดนในอดีต รวมทั้งได้มีการจัดตั้ง “คณะกรรมาธิการเขตแดนร่วม (Joint Boundary Commission - JBC) ไทย - กัมพูชา” ซึ่งประกอบด้วยประธานร่วมและสมาชิกที่ได้รับการแต่งตั้งจากทั้งสองประเทศ เพื่อเป็นกลไกหลักในการเจรจาด้านเขตแดน ทั้งนี้ JBC จะมีการจัดประชุมกันปีละ 1 ครั้ง และอาจมีการจัดการประชุมพิเศษเพื่อพิจารณาประเด็นเร่งด่วน  

    1.2 เมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน 2567 คณะรัฐมนตรีได้อนุมัติให้นายประศาสน์ ประศาสน์วินิจฉัย อดีตเอกอัครราชทูตไทยและที่ปรึกษากระทรวงการต่างประเทศด้านเขตแดน เป็นประธาน JBC ฝ่ายไทย สำหรับฝ่ายกัมพูชามีนายฬำ เจีย (Lam Chea) รัฐมนตรีรับผิดชอบกิจการชายแดนและหัวหน้าสำนักงานเลขาธิการกิจการชายแดนแห่งชาติกัมพูชา (State Secretariat of Border Affairs) ซึ่งตั้งขึ้นมาใหม่มีฐานะเทียบเท่ากระทรวงมีอำนาจหน้าที่ในการบริหารกิจการชายแดนและเจรจาเขตแดนทั้งทางบกและทางทะเลกับประเทศข้างเคียง เป็นประธานร่วม

    1.3 JBC ไทย - กัมพูชา ถือเป็นกลไกทวิภาคีที่สำคัญที่ทำให้ทั้งสองฝ่ายได้หารือกันในทางเทคนิคและทางข้อกฎหมายเพื่อให้การสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนเป็นไปตามสนธิสัญญาสยาม - ฝรั่งเศส ในอดีต นอกจากนี้ ในระหว่างที่ทั้งสองฝ่ายยังทำการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนตลอดแนวไม่แล้วเสร็จ MOU กำหนดห้ามทั้งสองฝ่ายดำเนินการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมของพื้นที่ชายแดน ทั้งนี้ ที่ผ่านมา มีการประชุมร่วมจำนวน 10 ครั้ง (สมัยสามัญ 5 ครั้ง และสมัยวิสามัญ 5 ครั้ง) โดยการประชุมครั้งล่าสุด (สมัยสามัญ ครั้งที่ 5) จัดขึ้นในปี 2555 ที่กรุงเทพฯ

2. ความสำเร็จของ JBC ที่ผ่านมา

    2.1 ที่ประชุม JBC สมัยวิสามัญ เมื่อวันที่ 25 สิงหาคม 2546 ได้เห็นชอบ “แผนแม่บทและข้อกำหนดอำนาจหน้าที่ (Term of Reference - TOR) ในการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบกร่วมไทย - กัมพูชา” โดยกำหนดแนวทางดำเนินการจำนวน 5 ขั้นตอน ได้แก่

          (1) การพิสูจน์ทราบ ซ่อมแซม และจัดทำหลักเขตแดนจำนวน 73 หลัก

          (2) การจัดทำแผนที่ภาพถ่ายทางอากาศตลอดแนว
               (ยังไม่เริ่มดำเนินการ เนื่องจากขั้นตอนที่ 1 ต้องเสร็จสิ้นก่อน) 

          (3) การลากแนวที่จะเดินสำรวจ          

          (4) การตรวจสอบภูมิประเทศ   

          (5) วิธีการจัดทำหลักเขตแดน

          โดยปัจจุบัน การดำเนินการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบกระหว่างไทย - กัมพูชา ยังอยู่ในขั้นตอนที่ 1 การพิสูจน์ทราบ ซ่อมแซม และจัดทำหลักเขตแดนจำนวน 73 หลัก

    2.2 “ชุดสำรวจร่วม” ซึ่งปฏิบัติงานภายใต้กรอบของ JBC ได้ดำเนินการสำรวจพิสูจน์ทราบสภาพและตำแหน่งหลักเขตแดน รวมถึงในพื้นที่ห่างไกลและมีความท้าทาย เช่น ป่าทึบและภูมิประเทศที่มีลักษณะเป็นภูเขา เสร็จสิ้นแล้ว และจะเสนอผลการสำรวจดังกล่าวต่อ JBC เพื่อพิจารณาและดำเนินการอย่างเหมาะสมต่อไป

* * * * *

กรมสนธิสัญญาและกฎหมาย
มิถุนายน 2568